Hoe begin je een boek over leiderschap?

Nina zit tegenover me, een jonge journaliste. Ze is niet van het leidinggeven, wel van het paardrijden. ‘Dan snap je waar het over gaat, hè,’ lachte ze vrolijk toen ze me belde voor een afspraak. Mijn boek over leiderschap, dat je dat kunt leren van paardrijden, sprak haar aan. Jammer vond ze wel dat er geen eigen paard in m’n tuin stond, voor de foto hè, maar alla. We doen het dan maar zo. Managen als een Ruiter bleef evengoed leuk voor het Haarlems Dagblad, een nieuw soort boek over leiderschap.  En dat vond ik ook!
Nu zien we elkaar live en wil ze weten wat 30 jaar paardrijden en 30 jaar leidinggeven me precies heeft gebracht. Wanneer begon ik die parallellen te zien. Ging het leerproces inderdaad gelijk op? En wat heb ik eigenlijk geleerd? Ik kijk haar peinzend aan.

Enfin, Nina weet misschien niks van leidinggeven, maar ze vuurt de ene lastige vraag na de andere op me af. Als ik zeg dat ik tijdens de lessen op de manege heel vaak nog dezelfde dingen te horen krijg als jaren geleden, wil ze weten wat dat dan is. Dit is wat ze heeft opgeschreven:

Balans houden, recht blijven zitten, teugels niet te strak, maar ook niet te los. Benen ontspannen. Eigenlijk het hele lichaam ontspannen. ,,Dat vind ik nog het allermoeilijkste, ontspannen als het lastig wordt. En dan is het juist zo belangrijk. Als je alles aanspant, doet het paard al helemaal niet wat je wil. Ontspannen werkt veel beter. Eigenlijk is dat een hartstikke mooi gegeven.”
Als leidinggevende is het ook beter om te ontspannen, leerde Verhoeven als hoofdredacteur van onder meer weekblad Viva. En zo ziet de amateurruiter nog wel meer overeenkomsten tussen het paardrijden en leiderschap. Nu ze is gepensioneerd, heeft ze er een boek over geschreven: Managen als een ruiter. In het boek verweeft ze de lessen van topruiters en managers met haar eigen belevenissen. Dat resulteerde in 21 hoofdstukken en evenzoveel ‘leidersmotto’s’.

Het boek over leiderschap is eigenlijk begonnen als grapje. Verhoeven legde aan twee bevriende collega’s, een uitgeefster en hoofdredacteur, enkele voorbeelden voor. Zelf zag ze veel overeenkomsten, maar zagen zij dat ook? ,,Toen bleek gewoon dat alles klopte. Teugels, vertrouwen, luisteren, richting geven, belonen. Bij elk onderwerp hadden zij wel een verhaal over de werkvloer. En ik dacht alleen maar: ja, zo werkt dat met paarden ook.”

Toen Verhoeven hoofdredacteur werd, dacht ze: nu moet ik de baas zijn. ,,Dat werkte dus niet.” Het was in dezelfde periode dat ze begon met paardrijden. Op het paard leerde ze al vrij snel dat je niet de baas moet willen zijn. ,,Ik rijd veel op merries, die zijn daar heel gevoelig voor. Daar moet je eerst vriendjes mee worden, je moet hun vertrouwen winnen en ze vrijheid gunnen.” En zo is ze wat er gebeurde op de werkvloer en op de manege meer en meer met elkaar in verband gaan brengen. ,,Steeds als de instructeur iets zei wat ik op het paard wel of niet moest doen, dacht ik: verrek, dat geldt eigenlijk ook voor mijn werk.”

Zo gaat het eerste hoofdstuk over het poetsen van paarden voordat je erop gaat zitten. ‘Een onmisbare vorm van aandacht’ voor een goed resultaat, schrijft Verhoeven. En zoals de ruiter het paard poetst, moet je als leidinggevende je werknemers ‘poetsen’. Je moet ze echte aandacht geven om een persoonlijke band te creëren, naar ze luisteren. Daarmee zeg je volgens Verhoeven: je bent meer dan een productiemiddel.

Net als bij paarden, moet je ook bij mensen de teugels niet te strak houden, leerde Verhoeven. ,,Je moet ze vertrouwen geven.” En problemen kun je het beste ‘voorwaarts oplossen’. Instructeur Ed riep vaak: ‘Denk naar voren!’. Want, zoals Verhoeven schrijft: ‘Oplossingen liggen vóór je, je bent de leider, en je geeft geen richting door zeurderig naar achteren te kijken.’ Toen ze op de werkvloer problemen had met een wat losgeslagen redacteur en ze hem daarmee confronteerde, was deze ‘witheet’. Wat deed Verhoeven? Ze begon met hem een gesprek over zijn ambities en competenties. Twee maanden later vertrok de werknemer uit zichzelf, hij had een andere baan gevonden.

Tijdens een interview mag er best een stilte vallen. sterker nog: dat is juist een heel goed teken. De vraag van de journalist overvalt je, of raakt je, of je staat gewoon in hevig dubio… En de journalist laat het gebeuren en vult niet zelf de stilte in. Zo ook Nina aan het eind van ons gesprek over Managen als en Ruiter. Het duurt even voor ik haar lastige vraag kan beantwoorden, je ziet die lange pauze niet terug in de krant… Zo sluit Nina af:

Door het paardrijden is Verhoeven op een leukere manier gaan leidinggeven, denkt ze. ,,Met meer plezier.” In welke van de twee ze beter is geworden? (Lange pauze!) ,,Ik denk dat ik beter ben in leidinggeven dan in paardrijden. Ik vind paardrijden echt heel moeilijk. Goed paardrijden dan, hè, echt dressuur. Een paard luistert veel preciezer dan mensen. Mensen blijven zich vaak nog wel netjes gedragen. Een paard geeft meteen terug wat jij erin stopt. Soms denk ik: ik leer het nooit.”