Interview: ‘Bazige houding? Levert je niks op.’

‘Het draait allemaal om contact,’ zeg ik in een interview met Dirk Koppes over leidinggeven en paardrijden, ‘niet teveel, niet te weinig. Met de teugels stuur je alleen maar bij. Niet strak aantrekken, dan krijg je steigergedrag en bereik je niets.’ Dirk vindt het mooi, die vergelijking. En hij stelt er grappige vragen over. Dit is hoe hij het Zoom-interview heeft uitgewerkt voor Intermediair…
Dirk Koppes: Elke beginneling weet dat een paard nooit doet wat jij wil. Juist als jij in het zadel zit zijn die grassprieten op hun lekkerst. Het vergt jaren oefenen om als twee-eenheid door de manege te koersen. Vooruit denken, roept de instructeur. Wat? Jij bent al blij als de viervoeter onder je kont in beweging komt. En dat gaat niet zomaar! Tineke Verhoeven schreef een boek over haar 21 inzichten: Managen als een Ruiter.

Tineke Verhoeven: Ik ben altijd duidelijk, absoluut niet conflict-vermijdend en ook niet van de laissez-faire, de teugels laten vieren. Wel vind ik heel belangrijk dat je luistert naar wat er speelt op de werkvloer. Inspirerend leiderschap is voor mij het ultieme dat je kunt bereiken als chef. Net als bij paardrijden je energie op de juiste manier overzetten naar een ander. Samenwerken levert het meeste resultaat op. Liever inspireren dan commanderen. Klinkt mooi, maar het gaat niet vanzelf, ik ben geneigd de makkelijke weg te kiezen, mensen met mijn visie te overtuigen. Dan sla je een stap over, mensen moeten willen werken met en voor jou, net zoals een paard alleen uit eigen wil kan excelleren.

Het draait allemaal om contact, dat je met teugels goed bewaken kan. Niet te veel, niet te weinig. Bij paardrijden heb je drie manieren om contact te onderhouden, gelijktijdig: je benen, je zit (houding) en de teugels. Met je benen zet je een paard in gang, je motiveert. Tegelijk zit je rustig in je zadel, wat als manager betekent dat je niet blokkeert maar faciliteert. Met de teugels stuur je alleen maar bij. Niet strak aantrekken, dan krijg je steigergedrag en bereik je niets. Dat luistert nauw, want bij losgooien raak je richting kwijt. Op de werkvloer betekent dit: continu monitoren wat er speelt, niet alleen via functioneringsgesprekken. Geef lucht als iets goed gaat. Soms moet er een tandje bij, maar als je te lang de teugels strak houdt, vertrouwt je paard je niet meer, en een werknemer kan dan een burn-out krijgen.

Als beginnende hoofdredacteur dacht ik: ik ben de baas. En zij doen wat ik zeg. Zo werkt het dus helemaal niet. Groepjes kijken jou als nieuwe manager zwijgend aan, zo van laat maar lullen. Met paard rijden gaat het ook zo: je gaat zitten met de houding van “ik ben baas”, nou dan kun je het vergeten, dat werkt averechts, vooral bij merries. Je moet een leider worden, dat is wat anders dan een baas. Je moet op de juiste manier sturing geven, weten welke kant je opgaat. En je houding is consequent en positief. Een baas commandeert alleen maar, een leider stuurt. Het is makkelijker om autoritair te zijn, maar niet leuker!

Inderdaad een lastig onderdeel. Op gegeven moment roept de instructeur, dat je moet voelen wat je paard vertelt. Waar heeft die man het over? Je voelt helemaal niets! Toch valt het kwartje, als ik linksom rijd, voel ik andere dingen dan rechtsom. Je moet interpreteren. Een paard reageert, vertelt met zijn lichaam, bijna net zo moeilijk om naar te luisteren als bij mensen. Soms zijn het de woorden zelf, soms ligt er een boodschap onder. Actief luisteren, tussendoor vragen stellen, wat bedoelt deze persoon, dat kan jou weer verder brengen, je moet een vertaalslag maken. Dat maakt het leuk om samen te werken, dan heb je samen een punt gezet. Een paard heeft meer plezier, als hij gehoord wordt. Bij paardrijden geef je continu feedback, dat moet je als manager ook doen.

Bij paardrijlessen wordt dat voortdurend geroepen, vooral als er problemen zijn. Stel dat een paard schrikt. Laatste wat je moet doen, is aan de teugels trekken en stoppen. Nooit! Juist dan voorwaarts denken en bewegen, benen geven, naar voren met je handen, vertrouwen geven. Het paard denkt “oh het is goed, jij bent de leider”. Aan de teugels trekken helpt niet, dan vindt het dier het pas echt eng. Bovendien is hij sterker, dan ben je weg. Blijf rustig, kijk niet achter je.
Als een werknemer komt binnenwandelen en mij vertelt dat hij bepaalde rechten heeft, altijd al gehad, dan heeft hij de verkeerde voor zich. Ik heb niets met het verleden, we gaan het anders oplossen. Iedereen krijgt met lastige paarden of werknemers te maken. Blijf rustig, geef aandacht, kijk naar voren, oplossingsgericht. Voorwaarts oplossen als manager doe je op twee manieren, de blik altijd op de toekomst houden en zelfbeheersing als het niet gaat zoals jij wilt. Zelfbeheersing is een al te vaak onderschatte eigenschap van succesvolle leiders. Het zorgt ervoor dat je op korte termijn opofferingen doet (bijvoorbeeld door niet toe te geven aan je boosheid) ten gunste van lange termijn voordelen. Positief blijven levert echt op.

* Suikerklontjes
Je moet niet zomaar suikerklontjes of complimentjes uitdelen om niks: als een paard of medewerker niet iets heeft gepresteerd, zal het niet als beloning werken. En verlies je aan kracht als leider. Oprechte waardering uitspreken werkt beter dan welke andere beloning ook (ook beter dan een financiële beloning).
* Probleempaarden
Tineke citeert paardenfluisteraar Monty Roberts: ‘Veel mensen komen bij me en zeggen: ik heb een stom paard. Dan vermoed ik al waar de problemen liggen. Waarschijnlijk bij de persoon en niet bij het paard. Het is heel leerzaam om eens naar jezelf te kijken, je af te vragen of je aan het ontstaan van het probleem hebt bijgedragen. Er zijn geen probleempaarden, wel paarden die problemen hebben met de handelwijze van mensen.’ Om beter te kunnen paardrijden, moet je eerlijk tegen jezelf zijn. Want om aan je zwakke punten te werken, moet je die zwakke punten kennen. Juist een beginnend manager moet aan zelfkennis werken, dat zal een groot verschil maken in de omgang met lastig personeel, ‘lastig’ wordt dan oplosbaar.
* Ieder paard anders
Elk paard, elke situatie en elk mens vragen een eigen benadering. Er bestaat geen one-size-fits-all managementstijl die op iedereen (mens of paard) van toepassing is. Het is de kunst om goed te kijken en luisteren wat er nodig is, zoals meer of minder sturing, en daar je gedrag op af te stemmen: situationeel leidinggeven. Het is maatwerk.